حمل مواطاتحمل مواطات یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به معنای حمل محمول بر موضوع، بدون انضمام لفظ دیگر است. ۱ - اقسام حملحمل به لحاظ قابلیت اسناد مستقیم یا غیر مستقیم محمول به موضوع به حمل مواطات و حمل اشتقاق تقسیم می‌شود. [۲]
تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق، ص۲۴۷.
۲ - توضیح اصطلاح«حمل مواطات» که مقابل حمل اشتقاق است به حملی می‌گویند که در آن محمول عیناً به طور حقیقت و بدون واسطه امر دیگری (بدون اخذ مشتق از آن یا افزودن کلماتی چون «صاحب» و «ذو») بر موضوع قابل حمل باشد. به دیگر بیان، حمل مواطات که «حمل هو هو» و «متواطی» نیز نامیده می‌شود، آن است که مصداق محمول، عین مصداق موضوع باشد؛ یعنی آنچه عنوان موضوع بر آن اطلاق می‌شود، عنوان محمول نیز بر آن اطلاق می‌شود. لازمه هوهویت این است که محمول، عرض خارجی برای موضوع نباشد و مبدا اشتقاق محمول در خارج، وجود جداگانه‌ای نداشته باشد؛ مانند: انسان متفکر است. در این مثال، متفکر که محمول قضیه است مستقیماً و بدون انضمام لفظ دیگری بر انسان حمل شده است، ولی اگر بخواهیم تفکر را بر انسان حمل کنیم، یا باید کلمه‌ای مانند «متفکر» از ماده تفکر مشتق کنیم و یا «صاحب» را بر «تفکر» ضمیمه کنیم تا قابلیت حمل پیدا کند؛ مانند اینکه گفته شود: «انسان متفکر است» یا «انسان صاحب تفکر است». این نوع حمل را «حمل اشتقاق» می‌گویند. [۷]
خوانساری، محمد، منطق صوری، ص۶۱.
[۸]
گرامی، محمدعلی، منطق مقارن، ص۱۰۰.
۳ - نکتهحمل هر یک از کلیات خمس بر دیگری و حمل هر کدام بر افراد خودش به نحو حمل مواطات است. [۹]
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق)، ج۱، ص۲۸.
[۱۰]
مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۷۸.
[۱۱]
شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق)، ص۵۲.
۴ - مستندات مقالهدر تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است: • گرامی، محمدعلی، منطق مقارن. • خوانساری، محمد، منطق صوری. • شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق). • ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق). • مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد. • تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق. • خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، شرح الاشارات و التنبیهات. • مظفر، محمدرضا، المنطق. • حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید. • خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس. • مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه. ۵ - پانویس
۶ - منبعپایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «حمل مواطات»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۱/۷. |